τοῦ κυρ-Ἀλεξάνδρου Παπαδιαμάντη
Ἀπὸ το Πάσχα ἀρχίζει ἡ ἑβδομὰς τῆς Διακαινησίμου ἢ Ἑβδομὰς Νέα. Οὕτω δὲ καλεῖται, διότι εἰς τὴν ἀρχαιότητα τὸ Πάσχα ἐβαπτίζοντο οἱ κατηχούμενοι, ὡς εἴπομεν προχθές, καὶ οὕτως ἤρχιζε δι᾿ αὐτοὺς καὶ τὴν Ἐκκλησίαν νέα χριστιανικὴ περίοδος καὶ ἐποχή. Οἱ Λατῖνοι τὴν ἔλεγον ἑβδομάδα in albis (ἐν λευκοῖς), διότι οἱ βαπτιζόμενοι ἐνεδύοντο κατὰ τὸν τύπον λευκὰ ἐνδύματα, εἰς δήλωσιν τῆς ψυχικῆς καθαρότητος.
Πάσχα εἶναι ἀραμαϊκὴ λέξις, ἑβραϊστὶ δὲ λέγεται Πεσάχ, σημαίνει δὲ διάβασις καὶ ἀναφέρεται εἰς τὴν διήγησιν τῆς Π.Δ., καθ᾿ ἣν οἱ Ἑβραῖοι διέβησαν τὴν Ἐρυθρὰν Θάλασσαν καὶ ἠλευθερώθησαν τῶν Αἰγυπτίων. Γνωστὸν δὲ ὅτι πρὸ τῆς διαβάσεως ἑώρτασαν τὸ Πάσχα.
Περὶ τῆς ἑορτῆς τοῦ Πάσχα διαφωνία ὑπῆρχεν ἐν τῇ ἀρχαιότητι, τῆς Ἀνατολῆς ἑορταζούσης, κατὰ τὸν τύπον τῆς ἐν Ἐφέσῳ Ἐκκλησίας, (ὅπου ὁ Εὐαγγελιστὴς Ἰωάννης ἐδίδαξε), κατὰ τὴν ἡμέραν τοῦ Ἰουδαϊκοῦ Πάσχα, τὴν 14 τοῦ μηνὸς Νισάν· (ὁ Νισὰν συμπίπτει μεταξὺ Μαρτίου καὶ Ἀπριλίου καθ᾿ ἡμᾶς), ἐνῷ ἡ Δύσις δὲν ἀνεγνώριζε τὸν τρόπον τοῦτον τῆς ἑορτῆς. Τὸ πρᾶγμα ὡρίσθη ἐν τῇ α´ Οἰκουμ. Συνόδῳ (325 μ.Χ.), καθ᾿ ἣν ἡ ἑορτὴ ἐτέθη τὴν α´ Κυριακὴν μετὰ τὴν πανσέληνον τῆς ἐαρινῆς ἰσημερίας.
Ἡ Κυριακὴ ἀρχῆθεν ἐλέγετο πρώτη σαββάτων ἢ μία σαββάτων· ἦτο ἡ πρώτη ἡμέρα τῆς ἑβδομάδος. Κυριακὴν ὠνόμασαν οἱ χριστιανοὶ (ἡμέραν τοῦ Κυρίου), καθ᾿ ἣν ἡ Ἀνάστασίς του ἑορτάζεται. Κατὰ τὸν Ἰουστῖνον φιλόσοφον, ἐλέγετο καὶ ἡμέρα τοῦ ἡλίου· ἥλιος δὲ νοητὸς καὶ φωτίζων ἡμᾶς νοεῖται ὁ Σωτήρ.
Σάββατον εἶναι λέξις ἑβραϊκὴ (σαμπά), δηλοῖ δὲ ἀνάπαυσιν. Γνωστὸν ὅτι ἡ Π.Δ., περιγράφουσα ἐπὶ τὸ εἰκονικώτερον τὴν Δημιουργίαν τοῦ κόσμου, λέγει μεταφορικῶς ὅτι τὴν ἑβδόμην ἡμέραν (σάββατον) ὁ Θεὸς ἀνεπαύθη ἀπὸ τῆς Δημιουργίας. Ἐν τῇ Π.Δ. Σάββατον κατόπιν ἐσήμαινε ἐνίοτε καὶ ἑβδομάδα.
Περιττὸν νὰ εἴπωμεν νομίζομεν, ὅτι οἱ σφαζόμενοι ἀμνοὶ τοῦ Πάσχα εἶναι εἰκὼν τοῦ ἀκάκου ἀμνοῦ Ἰησοῦ Χριστοῦ καὶ ἀναφέρεται εἰς τὸν ἀμνόν, ὃν ἔθυον οἱ Ἰουδαῖοι ἑορτάζοντες τὸ Πάσχα. Τὰ ᾠὰ βάφονται κόκκινα, διότι τὸ κόκκινον χρῶμα ἐν τῇ Χριστιανικῇ Ἐκκλησίᾳ εἶναι ἑορτάσιμον· κόκκινον εἶναι τὸ χρῶμα τοῦ αἵματος· ἡ δὲ Ἐκκλησία ἐθεμελιώθη ἐπὶ τοῦ αἵματος τοῦ Ἰησοῦ Χριστοῦ καὶ τῶν μαρτύρων κατόπιν.
Τὴν Διακαινήσιμον ἑβδομάδα μνημόσυνα καὶ νεκρώσιμοι ἀκολουθίαι δὲν τελοῦνται· ἀντικαθιστῶσιν αὐτὰς αἱ ἀναστάσιμοι. Ἐπ᾿ ἐκκλησίας τὰς ὀκτὼ ταύτας ἡμέρας ψάλλονται οἱ 8 ἀναστάσιμοι ἦχοι ἢ ἄλλως Ὀκτώηχος τοῦ Ἰω. Δαμασκηνοῦ, εἷς ἦχος ἀνὰ πᾶσαν ἡμέραν.
Τό Πάσχα, ἐν τῷ ἑσπερινῷ, τὸ Εὐαγγέλιον ἀνεγνώσθη εἰς διαφόρους γλώσσας. Εἶναι τοῦτο λείψανον τῆς ἀρχαιότητος· ἦτο τὸ πρῶτον Εὐαγγέλιον ὃ ἠκροάζοντο οἱ βαπτισθέντες χριστιανοί. Ἐπειδὴ δὲ οὗτοι ἦσαν διαφόρων ἐθνικοτήτων, ἀνεγινώσκετο, ὅπως τὸ νοήσωσιν, εἰς τὰς διαφόρους αὐτῶν γλώσσας.
Τὰς ἱστορικὰς καὶ ἀρχαιολογικὰς ταύτας σημειώσεις, ἐκ τοῦ προχείρου γραφείσας, εὐχαρίστως πιστεύομεν θὰ ἀναγνώσωσιν οἱ φίλοι τῆς Ἐφημερίδος.
(1881)
Ελληνική Ορθόδοξη Ενορία Αγίου Ανδρέα Μάλμε 